Goździki – więcej niż aromatyczna przyprawa

Goździki to jedna z najpopularniejszych przypraw na świecie. Wiele osób nie wyobraża sobie grzanego wina, kompotu lub kiszonej kapusty bez tego aromatycznego dodatku. Przyprawa ta jest pozyskiwana z rośliny o nazwie czapetka pachnąca (Syzygium aromaticum). Goździki to tak naprawdę suszone pąki kwiatów wspomnianej rośliny.

Ze względu na swoje silne właściwości przeciwutleniające i przeciwdrobnoustrojowe goździki mogą być wykorzystywane w przemyśle spożywczym jako naturalny konserwant, np. w produktach mięsnych. Z kolei mocny, charakterystyczny aromat goździków wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym. Warto jednak również podkreślić rolę goździków w zapewnieniu optymalnego zdrowia. Bo jak pokazują przeprowadzone badania, wywierają one szeroki, korzystny wpływ na organizm.

Goździki – źródło związków biologicznie czynnych

Swoje właściwości zdrowotne goździki zawdzięczają obecności składników biologicznie aktywnych, określanych mianem: polifenoli. Najważniejszym związkiem znajdującym się w tej przyprawie jest eugenol. To substancja o bardzo silnym działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym. Ponadto w goździkach znajdziemy również kwasy fenolowe, w tym: kwas galusowy, kwas kawowy, kwas ferulowy i kwas salicylowy. W niewielkich ilościach obecne są też kwercetyna i kaempferol.

Jak goździki mogą wpłynąć na Twoje zdrowie?

Goździki, jak również składniki w nich zawarte, zostały stosunkowo dobrze przebadane. Dotychczas przeprowadzono wiele doświadczeń, które potwierdzają ich korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Poniżej omówiono najważniejsze właściwości zdrowotne goździków.

Goździki na ból zębów

Gdyby spytać przypadkowych ludzi, z czym kojarzą im się goździki (oczywiście w aspekcie aktywności terapeutycznej), to z pewnością wiele odpowiedzi dotyczyłoby działania łagodzącego ból zębów. W rzeczywistości tak właśnie jest. Goździki wykazują właściwości przeciwbólowe, a ich żucie może złagodzić wspomniany ból zębów. Trzeba mieć jednak świadomość, że przyprawa ta przynosi tylko tymczasowy efekt i nie zwalcza przyczyny bólu. Stąd goździki należy traktować jako środek doraźny, który nie zastąpi naszej wizyty u dentysty.

Właściwości przeciwnowotworowe

Goździkom przypisuje się również właściwości przeciwnowotworowe, choć trzeba zaznaczyć, że nie zostały one potwierdzone w badaniach z udziałem ludzi, a wyłącznie w eksperymentach in vitro. Autorzy tych doświadczeń zauważyli, że związki obecne w goździkach mają zdolność do hamowania rozwoju nowotworów, w tym: raka piersi, raka jelita grubego, raka przełyku, czy też raka szyjki macicy. Taka aktywność goździków jest oparta na dwóch skomplikowanych mechanizmach działania. Otóż substancje znajdujące się w goździkach hamują cykl komórkowy komórek nowotworowych, czyli zapobiegają ich rozwojowi i namnażaniu się. Dodatkowo składniki biologicznie czynne w nich obecne stymulują apoptozę, czyli śmierć tychże komórek.

Działanie hepatoprotekcyjne

Goździki to także przyprawa, która sprzyja zdrowiu naszej wątroby. Przede wszystkim działają one ochronnie w stosunku do t. Dla przykładu, w 2017 roku na łamach czasopisma naukowego „Journal of Food Research“ została opublikowana praca, która dowiodła, że goździki zapobiegają uszkodzeniom wątroby wywoływanym działaniem alkoholu. Warto też wspomnieć, że eugenol, czyli –  jak wspomniano –  najważniejszy składnik goździków, wspiera wątrobę w przekształcaniu ksenobiotyków (cząsteczek obcych dla naszego organizmu) do związków o mniejszym potencjale toksycznym. Dodatkowo uważa się, że goździki za sprawą swoich właściwości przeciwzapalnych i przeciwrodnikowych mogą zmniejszać ryzyko stłuszczenia i marskości wątroby.

Aktywność przeciwbakteryjna

Goździki można określić mianem „naturalnego konserwantu”, ponieważ są skuteczne w hamowaniu rozwoju wielu drobnoustrojów. Dla przykładu zapobiegają one wzrostowi bakterii chorobotwórczych, w tym takich mikroorganizmów jak:

• Staphylococcus aureus,
• Listeria monocytogenes,
• Pseudomonas aeruginosa,
• Bacillus cereus.

Ponadto goździki wykazują działanie przeciwgrzybicze i hamują rozwój następujących grzybów:

• Asperillus sp.,
• Fusarium oxysporum,
• Fusarium monoliforme,
• Mucor sp.,
• Trichophytum monoliforme.

Wobec tych informacji można przypuszczać, że goździki będą cennym składnikiem diety dla osób zmagających się z infekcjami bakteryjnymi lub grzybiczymi.

Właściwości przeciwwrzodowe

W literaturze naukowej istnieją pewne przesłanki, które wskazują, że goździki mogą działać przeciwwrzodowo. W przeprowadzonych badaniach na zwierzętach okazało się, że podawanie ekstraktu z goździków skutkowało zmniejszeniem liczby i powierzchni wrzodów, które zostały wywołane na skutek zadziałania kwasem solnym i alkoholem. Co ciekawe, goździki zawierają w swoim składzie związek o nazwie beta-kariofilen, który ma zdolność do hamowania rozwoju bakterii z gatunku Helicobacter pylori przyczyniającej się do powstawania wrzodów.

Korzystny wpływ na glikemię

Goździki mogą być też wartościowym składnikiem diety osób zmagających się z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, w tym np. z cukrzycą typu 2. W jednej z prac naukowych zatytułowanej: „Water-soluble polyphenol-rich clove extract lowers pre- and post-prandial blood glucose levels in healthy and prediabetic volunteers: an open label pilot study“ jej autorzy dowiedli, że spożywanie ekstraktu z goździków wiązało się z istotną redukcją stężenia glukozy we krwi na czczo i po posiłku. Korzystny wpływ goździków na glikemię (poziom cukru we krwi) wynika z kilku różnych mechanizmów działania. Dla przykładu, związki znajdujące się w goździkach hamują produkcję glukozy w komórkach wątroby. Dodatkowo ograniczają one aktywność enzymów odpowiedzialnych za trawienie cukru. I – co ciekawe – mogą one stymulować komórki mięśniowe do wychwytywania glukozy z krwi.

Jak przygotować napar z goździków?

Jak wspomniano na początku artykułu, goździki zwykle stosowane są jako dodatek do: kompotów, grzanego wina i kiszonej kapusty. Dobrze komponują się również z konfiturami, potrawami mięsnymi (głównie z baraniną i dziczyzną), a także z produktami marynowanymi. Dobry sposób na włączenie goździków do diety to również przygotowanie na ich bazie naparu. Sposób jego przyrządzenia jest banalnie prosty. Wystarczy zalać gorącą wodą (ok. jedna szklanka) dwie łyżeczki zmielonych goździków. Całość należy zaparzać przez ok. 10–15 minut. Taki napar można spożywać w ilości 100 ml, 2–3 razy dziennie.

Literatura:

1.    Sofia PK. i wsp.: Evaluation of antibacterial activity of Indian spices against common foodborne pathogens. International Journal of Food Science and Technology, 2007,42, 8, 910-915.
2.    Iwano H. i wsp.: Effect of dietary eugenol on xenobiotic metabolism and mediation of UDP-glucuronosyltransferase and cytochrome P450 1A1 expression in rat liver. Int J Food Sci Nutr., 2014, 65, 2, 241-244.
3.    Ali S. i wsp.: Eugenol-rich fraction of Syzygium aromaticum (clove) reverses biochemical and histopathological changes in liver cirrhosis and inhibits hepatic cell proliferation. J Cancer Prev., 2014, 19, 4, 288-300.
4.    Liu H. i wsp.: Clove extract inhibits tumor growth and promotes cell cycle arrest and apoptosis. Oncol Res., 2014, 21, 5, 247-259.
5.    Kumar PS. i wsp.: Anticancer potential of Syzygium aromaticum L. in MCF-7 human breast cancer cell lines. Pharmacognosy Res., 2014, 6, 4, 350-354.
6.    Longo B. i wsp.: Dual role of eugenol on chronic gastric ulcer in rats: Low-dose healing efficacy and the worsening gastric lesion in high doses. Chem Biol Interact., 2021, 109335.
7.    Mohan R. i wsp.: Water-soluble polyphenol-rich clove extract lowers pre- and post-prandial blood glucose levels in healthy and prediabetic volunteers: an open label pilot study. BMC Complement Altern Med., 2019, 19, 1, 99.