Zakrzepica żył głębokich
Zakrzepica żył głębokich, nazywana też trombozą, to proces, w którym powstaje zakrzep w układzie żył głębokich (pod powięzią głęboką kończyny). Przeważnie rozpoczyna się on w żyłach znajdujących się w mięśniach łydek i stopniowo przechodzi do większych żył, przesuwając się ku górze do ud i miednicy.
Postaci zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych
W 2/3 przypadków przebieg choroby jest bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Taka postać jest najczęściej spotykana i nazywa się ją zakrzepicą dystalną – dotyczy żył piszczelowych przednich i tylnych oraz żył strzałkowych. Zwykle ustępuje samoistnie. Jej największym niebezpieczeństwem jest możliwość przekształcenia się w postać tzw. zakrzepicy proksymalnej.
Objawowa zakrzepica to w większości przypadków (60–90 proc.) zakrzepica proksymalna. Patologia obejmuje żyłę podkolanową, żyły udowe, biodrowe.
Tzw. obrzęk bolesny to ostra postać masywnej zakrzepicy żylnej większości żył odprowadzających krew z kończyny z bólem i bardzo dużym obrzękiem.
Zakrzepica żył głębokich kończyn górnych obejmuje zwykle żyłę pachową i podobojczykową.
Przyczyny
Zakrzep w żyle wywołany jest czynnikami tworzącymi tzw. triadę Virchowa:
1. zwolnienie przepływu krwi np. na skutek unieruchomienia kończyny lub ucisku żył;
2. zaburzenie równowagi pomiędzy czynnikami pro- a przeciwzakrzepowymi na korzyść czynników prozakrzepowych;
3. uszkodzenie ściany naczyniowej (np. w wyniku urazu lub podczas operacji kończyny dolnej).
Czynniki ryzyka
Do najczęstszych czynników ryzyka należą:
• wiek – powyżej 40 r.ż.,
• otyłość,
• żylaki kończyn dolnych,
• urazy wielonarządowe, operacje (np. złamanie miednicy kości udowej czy innych kości długich),
• unieruchomienie,
• ucisk na naczynia żylne, np.: guz, krwiak, ciąża,
• nowotwory złośliwe,
• nadkrzepliwość krwi – trombofilia wrodzona,
• dziedziczenie rodzinne,
• stany zapalne, wysoka gorączka, odwodnienie, sepsa,
• choroby autoimmunologiczne.
Objawy
Najczęściej występujące objawy zakrzepicy żył głębokich to:
• ból łydki podczas chodzenia,
• obrzęk podudzia lub całej kończyny,
• tkliwość lub ból podczas ucisku,
• ocieplenie kończyny,
• poszerzenie żył powierzchniowych utrzymujące się przy uniesieniu kończyny pod kątem 45°,
• stan podgorączkowy.
Leczenie
Stosuje się następujące formy leczenia:
• Leczenie stopniowanym uciskiem bandażem elastycznym owijanym wokół nogi i wywierającym ucisk w ten sposób – najsilniejszy na dole i słabnący stopniowo ku górze. Opatrunek uciskowy musi być tak założony, aby można było w pełni ruszać nogą we wszystkich stawach. Zakłada się go zaraz po obudzeniu – najlepiej jeszcze zanim pacjent wstanie z łóżka i krew „spłynie do nóg”. Z takim opatrunkiem należy chodzić przez cały dzień i zdjąć go do snu. Każdego dnia należy powtarzać owijanie nóg. Tę samą funkcję co bandaż mogą spełniać pończochy lub podkolanówki uciskowe. Siłę ucisku, jaki wywierają, opisuje się stopniami. W leczeniu zakrzepicy zalecana jest z reguły II klasa ucisku. Zasady zakładania i noszenia podkolanówek są takie same jak opatrunku uciskowego. Pończochy lub podkolanówki uciskowe powinno się nosić przez dwa lata, a w niektórych przypadkach dłużej (np. w razie wystąpienia zespołu pozakrzepowego).
• Masaż pneumatyczny przerywany lub sekwencyjny za pomocą mankietów powietrznych nadmuchiwanych kompresorem.
• Doustne środki przeciwkrzepliwe (np. apiksaban, dabigatran, rywaroksaban, fondaparynuks, rywaroksaban, acenokumarol, warfaryna).
• Chirurgiczna embolektomia polegająca na nacięciu tkanek i usunięciu skrzepu ze światła naczyń krwionośnych. Zabieg wykonuje się jedynie w przypadku masywnej zakrzepicy u pacjentów z przeciwwskazaniami do leczenia trombolitycznego.
• Leczenie trombolityczne obarczone jest ryzykiem poważnych krwawień i zarezerwowane jest ono dla pacjentów z ciężką, rozległą zakrzepicą kończyn dolnych oraz ze zdecydowanie rzadszą, poważną zakrzepicą kończyn górnych – szczególnie w sytuacji zagrożenia utratą kończyny.
Agata Majcher
Źródło:
Choroby układu krążenia w: „Medycyna Praktyczna”, redaktorzy działu: A. Budaj A., W. Leśniak.
