Energia z wnętrza komórki – rola koenzymu Q10 w pracy mitochondriów

W centrum każdej komórki naszego ciała pracują mitochondria – miniaturowe elektrownie, które odpowiadają za wytwarzanie energii niezbędnej do pracy mięśni, przewodzenia impulsów nerwowych oraz syntezy białek. Proces ten, znany jako fosforylacja oksydacyjna, jest skomplikowaną sekwencją reakcji chemicznych, w wyniku której powstaje adenozynotrifosforan (ATP) – cząsteczka niezbędna do życia. Bez niej nie moglibyśmy oddychać, poruszać się, myśleć, utrzymać podstawowych funkcji organizmu, a komórki odpornościowe nie broniłyby nas przed infekcjami.

To ATP decyduje, czy mamy siłę sprostać codziennym wyzwaniom, czy nasze serce bije równym rytmem i czy mózg zachowuje sprawność pomimo bodźców stresowych i upływu lat. Aby jednak ta skomplikowana machina działała bez zakłóceń, potrzebny jest jeden związek – koenzym Q (ubichinon) – mała, ale bardzo ważna cząsteczka, która czuwa nad sprawnym działaniem całej mitochondrialnej machiny.

Koenzym Q10 jest organicznym związkiem chemicznym należącym do grupy chinonów, rozpuszczalny w tłuszczach i obecny we wszystkich komórkach zdolnych do oddychania, szczególnie w mitochondriach. Odgrywa kluczową rolę w łańcuchu transportu elektronów, uczestnicząc w procesie oddychania tlenowego, którego efektem jest produkcja energii w postaci ATP. Koenzym Q10 pełni także funkcję przeciwutleniacza, chroniąc komórki przed uszkodzeniami wywołanymi stresem oksydacyjnym.

Pracę mitochondriów można wspierać na wiele sposobów, m.in. dostarczając organizmowi odpowiednich składników odżywczych – zarówno z codziennego pożywienia, jak i w formie suplementów, takich jak koenzym Q10.

Niewidoczny uczestnik wielu procesów

Koenzym Q10 najczęściej kojarzony jest z energią, jednak jego działalność wykracza daleko poza wytwarzanie ATP. Można powiedzieć, że jest cichym współpracownikiem wielu ważnych szlaków metabolicznych, obecny tam, gdzie nie spodziewalibyśmy się jego udziału.

Koenzym Q10 wspiera:

• spalanie tłuszczu w mitochondriach: w procesie betaoksydacji kwasów tłuszczowych Q10 działa jak przenośnik elektronów, umożliwiając ich stopniowe rozkładanie i przekształcanie w energię, dzięki temu tłuszcz może być na bieżąco wykorzystywany jako źródło paliwa;
• budowanie materiału genetycznego: koenzym Q10 uczestniczy także w biosyntezie nukleotydów – podstawowych cegiełek DNA i RNA, bez jego udziału sprawny podział komórek i ich regeneracja byłyby mocno utrudnione;
• metabolizm aminokwasów: koenzym Q10 wspiera reakcje związane z przemianą glicyny, proliny czy argininy – aminokwasów kluczowych dla tworzenia kolagenu, syntezy tlenku azotu oraz prawidłowej pracy mięśni;
• sygnalizację komórkową i biogenezę mitochondriów: koenzym Q10 wpływa na aktywność białek i genów odpowiedzialnych za powstawanie nowych mitochondriów – to tak, jakby nie tylko dbał o pracę istniejących „komórkowych elektrowni”, ale też pomagał uruchamiać kolejne wtedy, gdy organizm potrzebuje dodatkowej energii.

Q10 a starzenie się organizmu

Starzenie się to naturalny proces, w którym stopniowo spada wydolność naszych komórek, tkanek i narządów. Jednym z czynników, który odgrywa w nim istotną rolę, jest zmniejszający się wraz z wiekiem poziom koenzymu Q10 w organizmie. Najwięcej Q10 znajduje się w sercu, wątrobie, nerkach i mięśniach szkieletowych – czyli w tych narządach i tkankach, które potrzebują najwięcej energii do pracy. Badania wykazały, że już po 30. roku życia jego poziom zaczyna się stopniowo obniżać, a u osób starszych może być nawet o połowę mniejszy niż u ludzi młodych.

Niedobór Q10 wpływa na dwa kluczowe mechanizmy związane ze starzeniem:

• spadek produkcji energii w mitochondriach, co przekłada się na mniejszą wydolność fizyczną i osłabienie mięśni,
• nasilenie stresu oksydacyjnego, który przyspiesza uszkodzenia komórek, prowadząc do szybszego starzenia się skóry, pogorszenia funkcji serca czy osłabienia pracy mózgu.

Coraz więcej badań wskazuje, że suplementacja koenzymem Q10, określanym także jako „molekuła młodości”, jest korzystnym rozwiązaniem wśród osób starszych, szczególnie w zakresie poprawy wydolności serca, zmniejszania zmęczenia i wspierania ogólnej witalności. Co prawda koenzym Q10 nie zatrzyma zegara biologicznego, to jednak może pomóc organizmowi łagodniej przejść przez proces starzenia, zachować dłużej sprawność i energię. Z wiekiem poziom Q10 w organizmie spada. Niedobór tego związku może prowadzić do osłabienia mięśni, problemów z sercem czy pogorszenia wydolności organizmu. Z tego powodu coraz częściej rozważa się suplementację Q10, zwłaszcza w grupach ryzyka.

Jak widać, koenzym Q10 jest wszechstronny – z jednej strony dostarcza nam energii, z drugiej chroni komórki przed uszkodzeniami. Nic dziwnego, że badacze określają go mianem „niezastąpionego strażnika mitochondriów”. Zrozumienie jego działania to krok w stronę nie tylko lepszego zdrowia tu i teraz, ale także w stronę spowolnienia procesów starzenia i ochrony przed chorobami cywilizacyjnymi.

Bibliografia: ERNSTER, Lars i DALLNER, Gustav. Biochemical, physiological and medical aspects of ubiquinone function. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Basis of Disease. 1995, vol. 1271, nr 1, s. 195–204. DOI: 10.1016/0925-4439(95)00028-3. LITTARRU, Gian Paolo i TIANO, Luciana. Bioenergetic and antioxidant properties of coenzyme Q10: Recent developments. Molecular Biotechnology. 2007, vol. 37, nr 1, s. 31–37. DOI: 10.1007/s12033-007-0037-1. CRANE, Frederick L. Biochemical functions of coenzyme Q10. Journal of the American College of Nutrition. 2001, vol. 20, nr 6, s. 591–598. DOI: 10.1080/07315724.2001.10719063.

Suplement diety. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Nie należy przekraczać zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia. Suplement diety nie może być stosowany jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety. Zalecany jest zrównoważony sposób żywienia i zdrowy tryb życia. Przechowywać w sposób niedostępny dla małych dzieci. Produkt nie posiada właściwości leczniczych. Stosować zgodnie z informacją zawartą na opakowaniu.