Psychologia: Ostracyzm

Ostracyzm oznacza wykluczenie ze: społeczności, środowiska, grupy, towarzystwa osoby, która się w jakikolwiek sposób naraziła. Przeciwieństwem ostracyzmu jest jedność i poczucie wspólnoty.

Zjawisko ostracyzmu sięga czasów starożytnej Grecji. Warto byłoby się zastanowić, czy jest to forma społecznej antypatii. A może jest to kolektywne (wspólnotowe) sumienie, niosące światło oświecenia, ponadczasowych oryginalnych idei, poglądów, pomysłów, a może nawet nonkonformizmu?

Ostracyzm społeczny

Przykłady ostracyzmu społecznego można spotkać na każdym kroku. Mama wraz z dziećmi nie bierze pod uwagę ojca w ważnych sprawach rodzinnych. Koledzy i koleżanki nie chcą zaprosić na przyjęcie urodzinowe jednego z uczniów. Grupa znajomych wyklucza z towarzystwa koleżankę z jakiegoś powodu itp.

Jakie konkretne zachowania przemawiają za wykluczeniem społecznym danej osoby? Behawioralne aspekty takiego zachowania mogą materializować się w następujący sposób:

• nieodzywanie się do pracownika, ucznia,
• nieuwzględnianie czyjejś opinii w grupie, otoczeniu,
• fizyczne odizolowanie osoby od współpracowników,
• wykluczenie od podejmowania decyzji,
• niedopuszczanie do integracji ze środowiskiem,
• wykluczenie z różnych zadań w miejscu pracy.

Doświadczenia tego typu wzbudzają u osoby wykluczonej społecznie niejednokrotnie bardzo przykre przeżycia, uczucia i odczucia. Bardzo często prowadzi to do zakłócenia podstawowych potrzeb, takich jak: potrzeba przynależności, jedności, lojalności, samooceny, samoakceptacji, a w dalszej kolejności do zaburzenia poczucia istnienia w ogóle. Siła tych doświadczeń jest zindywidualizowana. Zależy ona od takich czynników jak: wyczulenie na niesprawiedliwość, oczekiwanie na naprawę sytuacji, optymizm, potrzeba relacji i alternatywnych metod rozwiązania w danych okolicznościach.

Niezmiernie ważne są poniesione koszty związane z takim odrzuceniem, wykluczeniem. W tym kontekście koszty rozumiane są jako straty: emocjonalne, uczuciowe czy też duchowe.

Jak poradzić sobie z wykluczeniem?

1. Zadbać o dobre samopoczucie.
2. Starać się pielęgnować zdrowe relacje.
3. Zerwać np. toksyczne relacje.
4. Pamiętać o dualności świata (nie ma dobra bez zła).
5. Pamiętać o wychodzeniu z domu (np. spacer z psem).
6. Pamiętać o stawianiu granic, przestrzeganiu zasad.
7. Być asertywnym.

Być może zaistnieje potrzeba poszukania profesjonalnej pomocy u psychologa, trenera mentalnego czy psychoterapeuty.

Przeciwieństwo ostracyzmu

Ostracyzm może przyjmować różne formy, począwszy od obojętności poprzez niechęć, aż po jawne gnębienie osoby wykluczonej. Przyczyną takiego wykluczenia może być: sukces, talent, uroda, status majątkowy, osiągnięcia, różnice w poglądach. Pod tym wszystkim ukrywa się nietolerancja.

Przeciwieństwem wykluczenia jest jedność. Jedność i wspólnota to wolność. Zbiorowość to grupa o silnej jedności, więzi. Wszystko oscyluje wokół: świadomych celów, tradycji, wartości, obyczajów, lojalności, wspólnotowego życia. Wspólnota zaspokaja potrzeby jedności.

Zauważ, że z radością spędzasz chwile, które przeżywasz w grupie. Spotkania z ludźmi to zaangażowanie, często z wypiekami na twarzy i blaskiem w oczach. Dzięki wspólnocie możesz łatwiej przekroczyć próg własnego lęku. Dzięki wspólnocie otrzymujesz poczucie wewnętrznej spójności i autonomii. To, co mówisz i robisz jest ze sobą zgodne. Warunkiem jest wspólny cel, intencja grupy. Zwiększa się odporność na ból i radzenie sobie ze stresem.

Idealnym przykładem wspólnoty jest gospodarstwo Kruszewo na Podlasiu. Tam funkcjonuje 70 gospodarstw, mieszka 300 mieszkańców. Po roku 1989 rolnicy znaleźli się w trudnej sytuacji, ponieważ załamała się produkcja mleka. Mieszkańcy zaczęli wspólnotowo uprawiać i kisić ogórki. Jeden z rolników stworzył w 2004 r. Stowarzyszenie „Kruszewskie Warzywa Herbowe” z producenckim wizerunkiem – w logo jest herb i bocian. Można? Można! Jesteś w stanie sam na własną rękę sięgnąć po jedność i życie we wspólnocie społecznej. W jedności siła. A siła to moc przetrwania.

autor: Małgorzata i Maciej Adamscy