Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych)

Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych)

Świnka jest łagodną chorobą zakaźną wieku dziecięcego.

Dorośli zapadają na nią rzadko. Przechorowanie świnki gwarantuje odporność na całe życie. U dorosłych w 20–40% przypadkach przebiega bezobjawowo. U części osób objawy nie są charakterystyczne, jedynie wśród 30–40% dorosłych świnka daje klasyczne objawy. Chorobę wywołuje wirus świnki (Mumps rubulavirus) z rodziny Paramyxoviridae.

Wirus przedostaje się do organizmu ludzkiego poprzez drogi oddechowe. Wstępny podział odbywa się w komórkach nabłonka oddechowego, następnie rozwija się wiremia (proces, w którym wirusy przedostają się do krwioobiegu, a wraz z krwią zostają rozprzestrzenione po całym organizmie, stając się ogólnoustrojowym źródłem zakażenia) i zakażenie wielu narządów lub tkanek. Wirus atakuje ślinianki przyuszne i pozostałe ślinianki, ale może także zajmować inne gruczoły, takie jak: trzustka, jajniki lub tarczyca.
 
Człowiek jest jedyną istotą, u której rozwija się ta choroba, źródło zakażenia to osoba chora lub bezobjawowy nosiciel. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową lub poprzez kontakt ze skażonymi wydzielinami takimi jak: krew, ślina, płyn mózgowo-rdzeniowy lub mocz.

Okres wylęgania choroby wynosi od 14 do 24 dni, a osoba chora może zarażać nawet na 7 dni przed wystąpieniem obrzęku ślinianek do 9 dni po jego wystąpieniu. Wirus utrzymuje się w moczu do dwóch tygodni.

Klasyczne objawy świnki:

  • nagły początek i ostry przebieg,
  • objawy grypopodobne,
  • gorączka 38–39°C (u małych dzieci może nie występować),
  • zapalenie ślinianek przyusznych – 60–70% przypadków,
  • zapalenie ślinianek przyżuchwowych – 10% przypadków,
  • ból i obrzęk ślinianek największy w 2. lub 3. dniu,
  • ślinianka (lub ślinianki) mają konsystencje ciasta, rzadko są twarde,
  • zmniejszone wydzielanie śliny,
  • trudności z żuciem i połykaniem oraz otwieraniem ust,
  • mogą wystąpić: osłabienie, ból głowy, brak apetytu,
  • zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może się pojawić nawet wśród 70% chorych na świnkę,
  • zapalenie jądra/jąder może wystąpić u 40% chłopców w okresie dojrzewania i młodych mężczyzn –rzadko może prowadzić do niepłodności,
  • zapalenia jajnika/jajników może pojawić się u 7% dziewczyn po okresie dojrzewania i kobiet – nie prowadzi do niepłodności,
  • zapalenie trzustki występuje u poniżej 10% chorych na świnkę.

Badania diagnostyczne:

  • badania serologiczne,
  • morfologia, OB, CRP, oznaczenie amylazy w moczu lub krwi,
  • punkcja lędźwiowa zastosowana u pacjentów z objawami mogącymi wskazywać na zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Leczenie

Świnka jest chorobą, która ustępuje samoistnie, stosuje się leczenie objawowe oraz zaleca się odpoczynek i dietę lekkostrawną.

Powikłania

Występują częściej u dorosłych niż u dzieci, ale i tak są to rzadkie przypadki:

  • niepłodność u mężczyzn,
  • głuchota,
  • padaczka,
  • porażenie nerwu twarzowego,
  • poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego,
  • zapalenie błędnika,
  • zapalenie: spojówek, twardówki, tęczówki, rogówki lub nerwu wzrokowego,
  • zapalenie stawów,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • u kobiet w I trymestrze ciąży występuje ryzyko poronienia.

Szczepienia ochronne

W Polsce szczepi się dzieci szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce, nie ma jednoskładnikowej szczepionki przeciw śwince. Dostępne szczepionki to Priorix i M-M-RvaxPro. Oto wybrane fragmenty z ulotek:


Priorix, skład preparatu


Substancjami czynnymi szczepionki są: żywe atenuowane wirusy: odry, świnki i różyczki. Pozostałe składniki szczepionki to: aminokwasy, laktoza, mannitol, sorbitol oraz woda do wstrzykiwań.


Priorix – rzadko zgłaszane działania niepożądane:

  • ból stawów i mięśni,
  • krwawienia lub łatwo powstające sińce,
  • nagłe reakcje alergiczne zagrażające życiu,
  • infekcja lub zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego oraz nerwów obwodowych skutkujące przejściowymi trudnościami w chodzeniu (chwiejność) i/lub przejściową utratą koordynacji ruchowej; zapalenie niektórych nerwów z możliwym uczuciem mrowienia lub utratą czucia albo zaburzeniami ruchu (zespół Guillain-Barré),
  • zwężenie lub niedrożność naczyń krwionośnych,
  • rumień wielopostaciowy,
  • objawy podobne do odry i świnki (w tym przejściowy, bolesny obrzęk jąder oraz obrzęknięte gruczoły na szyi).


M-M-RvaxPro, skład preparatu

Substancjami czynnymi szczepionki są żywe atenuowane (o obniżonej zjadliwości) wirusy: odry, świnki i różyczki. Pozostałe składniki szczepionki to: sorbitol, fosforan sodu, fosforan potasu, sacharoza, żelatyna hydrolizowana, podłoże 199 z solami Hanksa, MEM, L-glutaminian sodu, neomycyna, czerwień fenolowa, wodorowęglan sodu, kwas solny, wodorotlenek sodu oraz woda do wstrzykiwań.

Możliwe, rzadkie działania niepożądane:

  • jałowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jąder, ucha środkowego, ślinianek, odra o nietypowym przebiegu,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • ciężka reakcja alergiczna mogąca obejmować trudności w oddychaniu, obrzęk twarzy, miejscowy obrzęk oraz obrzęk kończyn,
  • drgawki bezgorączkowe; drgawki gorączkowe u dzieci, niestabilny chód, zawroty głowy, choroby obejmujące zapalenie układu nerwowego (mózgu i/lub rdzenia kręgowego),
  • choroba polegająca na osłabieniu mięśni, zaburzenia czucia, mrowienie rąk, nóg i górnych części ciała (zespół Guillain-Barré)
  • ból głowy, omdlenia,
  • zapalenie spojówek, siatkówki (w oku) wraz ze zmianami w polu widzenia,
  • głuchota,
  • kaszel,
  • zapalenie płuc (z gorączką lub bez),
  • ciężka choroba obejmująca wrzody lub pęcherze na: skórze, ustach, oczach i/lub narządach płciowych (zespół Stevensa-Johnsona),
  • ból i/lub obrzęk stawów, ból mięśni,
  • zapalenie naczyń krwionośnych.


Agata Majcher


Źródła:
Kuchar E., Mrukowicz J., Gładysz A., i inni, Wybrane choroby wirusowe [w:] „Medycyna praktyczna”, Warszawa 2018.
https://www.medicover.pl/leki/priorix,18844,d,1344
https://www.medicover.pl/leki/m-m-rvaxpro,2280,d,1344