Agata Majcher

Opłucna – wprowadzenie

Opłucna jest błoną surowiczą pokrywającą płuco i wewnętrzną powierzchnię ściany klatki piersiowej oraz przepony. Chroni płuca i wytwarza płyn, dzięki któremu płuca mogą swobodnie poruszać się w obrębie klatki piersiowej. Opłucna składa się z dwóch warstw – wewnętrznej i zewnętrznej.

Zewnętrzna opłucna ścienna – warstwa wyściełająca ściany klatki piersiowej. Część opłucnej, która ściśle pokrywa płuco, łącznie z wypełnieniem szczelin międzypłatowych. Na powierzchni zewnętrznej płuca jedynie wnęka nie jest pokryta opłucną. Pozostała część opłucnej nosi nazwę „opłucnej ściennej” (lub blaszki ściennej opłucnej).

W zależności od jej sąsiedztwa opłucną ścienną można podzielić na:

opłucną żebrową – wyściełającą ścianę klatki piersiowej; ta część opłucnej ściennej styka się z powięzią wenątrzpiersiową, a nie bezpośrednio z żebrami,
opłucną przeponową – pokrywającą górną część przepony,
opłucną śródpiersiową – tworzącą boczne ograniczenie śródpiersia,
osklepek opłucnej – wystającą ponad otwór górny klatki piersiowej, więc znajdującą się już w obrębie szyi.

Wewnętrzna opłucna płucna – warstwa trzewna pokrywająca płuco. Opłucna trzewna otacza całe płuco z wyjątkiem jego wnęki. Płaty płuca są oddzielone podwójną blaszką surowiczą, co pozwala na swobodny poślizg między sobą bez większego tarcia. Opłucna płucna nie zrasta się z płucami, lecz ściśle do nich przylega.

Powierzchnię opłucnej wyścieła jednowarstwowy międzybłonek. Pory w międzybłonku opłucnej ściennej umożliwiają wchłanianie płynu jamy opłucnej do naczyń chłonnych. W warunkach prawidłowych w jamie opłucnej znajduje się od 10 do 20 ml płynu wypełniającego 20-milimetrową szczelinę pomiędzy opłucną trzewną i ścienną. Płyn produkowany jest w sposób ciągły.

Ciśnienie w jamie opłucnej jest niższe od atmosferycznego, co ułatwia rozprężanie płuca podczas wdechu.

Między blaszkami opłucnej znajduje się szczelinowata przestrzeń – jama opłucnej (lub jama opłucnowa) zawierająca kilka mililitrów płynu surowiczego zmniejszającego tarcie przy oddychaniu. Dostanie się powietrza atmosferycznego do jamy opłucnej powoduje odmę.

Rola opłucnej

Zadaniem opłucnej jest umożliwianie oddychania i zapobieganie zapadaniu się płuc.

„Woda w płucach”

Czasami na skutek różnych chorób może dojść do gromadzenia się w jamie opłucnej dużej ilości płynu, a ma to związek z zaburzeniami równowagi między wytwarzaniem płynu w jamie opłucnej a jego wchłanianiem. Gdy w jamie opłucnej zgromadzi się większa ilość płynu surowiczego niż w warunkach fizjologicznych, mówi się o „wodzie w płucach”. Może mieć charakter przesięku, wysięku, krwi lub chłonki.