Tętniak aorty

Aorta jest główną, największą tętnicą w organizmie człowieka. Zaczyna się w lewej komorze serca – ten odcinek nazywany jest aortą wstępującą. Lewa komora serca tłoczy do aorty krew, a od niej odchodzą rozgałęzienia dostarczające krew do poszczególnych narządów. Aorta prowadzi przez klatkę piersiową aż do jamy brzusznej. Dalsze jej odcinki nazywane są łukiem aorty, a jej najdłuższa część – aortą zstępującą. 

U zdrowego człowieka w pobliżu serca aorta ma zwykle średnicę około 40 mm, a im dalej od serca, tym jej rozmiar maleje. Tętniak aorty to jej lokalne poszerzenie, o więcej niż 50 proc. w stosunku do prawidłowej szerokości. Tętniak może obejmować odcinki: piersiowy, brzuszny lub piersiowo-brzuszny, jest to stan niebezpieczny zagrażający zdrowiu i życiu człowieka.

Zdecydowaną większość stanowią tętniaki aorty brzusznej – jest to 9 na 10 przypadków, występują wśród 4,4 proc. populacji, najczęściej po 40. roku życia, do ośmiu razy częściej u mężczyzn niż u kobiet. 

Tętniakom aorty brzusznej często towarzyszą tętniaki tętnic biodrowych, które występują w połowie przypadków. Nieco rzadziej pojawiają się tętniaki tętnicy udowej lub podkolanowej (14 proc. przypadków). 

Tętniaki aorty piersiowej stanowią 8 proc. wszystkich tętniaków aorty. W 60 proc. dotyczą aorty wstępującej.   

Tętniaki piersiowo-brzuszne stanowią około 6 proc. przypadków. 

Podział tętniaków aorty 

Ze względu na etiologię wyróżnia się tętniaki:

• miażdżycowe,
• zwyrodnieniowe,
• pozapalne,
• pourazowe.

Ze względu na kształt wyróżnia się tętniaki wrzecionowate lub workowate.

Ze względu na budowę ściany mogą występować tętniaki prawdziwe lub rzekome (ścianę tworzy przydanka – zewnętrzna warstwa ściany tętnic – z otaczającymi ją tkankami po przerwaniu błony wewnętrznej i środkowej; najczęściej pourazowe).

W obrazie klinicznym tętniaki mogą być: bezobjawowe, objawowe lub pęknięte.

Istnieją predyspozycje genetyczne do wystąpienia i rozwoju tętniaka aorty, który występuje 11-krotnie częściej u potomków osoby chorej. Dotyczy to szczególnie tętniaków aorty brzusznej. Tętniaki aorty piersiowej występują najczęściej wśród osób z chorobami genetycznymi: z zespołem Marfana (tzw. choroba pięknych ludzi), zespołem Ehlersa–Danlosa (zaburzenia w tkance łącznej), zespołem Loeysa–Dietza. 

W większości przypadków początek choroby przebiega bezobjawowo. Najczęściej chorzy skarżą się na tętnienie w jamie brzusznej oraz bóle brzucha, rzadziej w okolicy lędźwiowo-krzyżowej, uczucie pełności po spożytym posiłku. Powiększający się tętniak aorty brzusznej, może powodować ucisk w drogach moczowych (powodując wodonercze, krwio- i białkomocz), w układzie żylnym (powodując zakrzepicę żylną), na dwunastnicy (powodując wymioty i nudności) oraz w naczyniach trzewnych.

Czynniki ryzyka:

• starszy wiek,
• płeć męska,
• nadciśnienie,
• miażdżyca,
• choroba Takayasu (zapalenie tętnic),
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• kiła sercowo-naczyniowa,
• zakażenia krwiopochodne,
• zaburzenia gospodarki lipidowej.

Ryzyko pęknięcia aorty brzusznej:

• średnica tętniaka,
• wiek chorego,
• palenie tytoniu (każdy kolejny rok palenia papierosów zwiększa ryzyko wystąpienia tętniaka o 4 proc.),
• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• nadciśnienie tętnicze,
• uwarunkowania genetyczne.

Opracowała Agata Majcher


Na podstawie:
Choroby układu krążenia w: Medycyna Praktyczna, redaktorzy działu: A. Budaj, W. Leśniak.