Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS)
Ostra niewydolność oddechowa to stan, w którym zaburzenia wymiany gazowej w płucach rozwijają się nagle, stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają natychmiastowego leczenia. Niewydolność oddechową określa się jako ostrą, gdy rozwija się nagle i potencjalnie jest chorobą odwracalną.
Nieleczona ostra niewydolność oddechowa często prowadzi do zgonu. Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS – acute respiratory distress syndrome) charakteryzuje się tym, że:
1. objawy pojawiają się w ciągu tygodnia od zachorowania,
2. badania RTG lub tomograficzne potwierdzają nieprawidłowości: obustronne zacienienia, niedodma lub zmiany guzowate,
3. gdy niewydolności oddechowej nie można w pełni wyjaśnić niewydolnością serca czy nadmiernym spożyciem płynów, wówczas konieczne jest potwierdzenie badaniem echokardiograficznym,
4. ARDS przyjmuje różne postaci – w zależności od utlenowania krwi tętniczej wyróżnia się ARDS:
– łagodny,
– umiarkowany,
– ciężki.
ARDS jest ciężką reakcją płuc na uszkodzenie. Charakteryzuje się zapaleniem miąższu płucnego prowadzącym do upośledzenia wymiany gazowej i uwalniania mediatorów zapalnych oraz hipoksemią. ARDS często doprowadza do zespołu niewydolności wielonarządowej (MODS – multiple organ dysfunction syndrome). Zazwyczaj wymaga zastosowania wentylacji mechanicznej i przyjęcia chorego na oddział intensywnej terapii.
Najczęstszą przyczyną zaburzeń oddechowych u chorych na ARDS jest bezpośrednie uszkodzenie płuc – zapalenie i aspiracja treści żołądkowej oraz sepsa pochodząca z jamy brzusznej. Inne przypadki, które odpowiedzialne są za powikłania płucne, to: lewokomorowa niewydolność serca, zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz bezpośrednie uszkodzenie płuc, urazy klatki piersiowej, stłuczenie płuca.
Przebieg ARDS
Choroba rozpoczyna się niekontrolowanym procesem zapalnym, następnie występuje uszkodzenie bariery pęcherzykowo-włośniczkowej i przesiąkanie bogatobiałkowego płynu i krwinek z naczyń do pęcherzyków płucnych. W fazie wysiękowej dochodzi do zapadania się i obrzęku pęcherzyków płucnych. Naciek zapalny niszczy przegrody pęcherzykowe, co prowadzi do zaburzenia wymiany gazowej i pogorszenia pracy płuc, co skutkuje niewydolnością oddechową oraz ostrym nadciśnieniem płucnym. W drugim lub trzecim tygodniu (faza proliferacyjna) zaczyna się tworzyć tkanka ziarninowa, natomiast ostatni etap to tzw. faza włóknienia, w której możliwa jest regeneracja zniszczonych komórek lub produkcja kolagenu przez fibroblasty.
Podsumowując, pod względem morfologicznym w ARDS można wyróżnić trzy fazy:
• zapalną (wysiękową),
• fibroproliferacyjną,
• fazę zmian włóknistych w śródmiąższu i pęcherzykach.
Objawy
Charakterystycznymi objawami są:
• duszność,
• kaszel,
• gorączka,
• ból w klatce piersiowej,
• krwioplucie,
• objawy niedotlenienia (sinica, tachykardia, tachypnoë),
• objawy choroby podstawowej (niedrożność górnych dróg oddechowych, obturacja oskrzeli, obrzęk płuc, naciek zapalny, niedodma, odma opłucnowa, płyn w jamie opłucnej itd.).
Leczenie
1. Niezbędne jest zapewnienie drożności dróg oddechowych, a w razie konieczności – intubacja lub wprowadzenie rurki ustno-gardłowej, konikotomia, tracheotomia.
2. Tlenoterapia w celu zwalczania hipoksemii.
3. Wentylacja mechaniczna płuc nieinwazyjna lub inwazyjna.
4. Leczenie farmakologiczne – np. leczenie przeciwdrobnoustrojowe w przypadku zakażeń. We wczesnej fazie umiarkowanego i ciężkiego ARDS sugeruje się stosowanie metyloprednizolonu.
5. Odbarczenie odmy opłucnowej, usunięcie płynu z jamy opłucnej.
6. Odżywianie: dieta zapobiegająca niedożywieniu ze zmniejszoną zawartością węglowodanów, aby ograniczyć wytwarzanie CO2.
Rokowanie
ARDS jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia – pomimo leczenia ryzyko zgonu wynosi ok. 40 proc.. Czynnikami ryzyka są:
– podeszły wiek,
– czynna choroba nowotworowa,
– niewydolność wątroby,
– ciężki ARDS (niskie pH i PaO2/FiO2);
Większość chorych, którzy przeżyli ARDS, powraca do zdrowia.
Agata Majcher
Źródła:
WWW.podyplomie.pl
Choroby układu oddechowego [w] „Medycyna Praktyczna”; redaktorzy działu: E. Niżankowska-Mogilnicka, R. Krenke, F. Mejza.
