Agata Majcher

Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS)

Ostra niewydolność oddechowa to stan, w którym zaburzenia wymiany gazowej w płucach rozwijają się nagle, stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają natychmiastowego leczenia. Niewydolność oddechową określa się jako ostrą, gdy rozwija się nagle i potencjalnie jest chorobą odwracalną.

Nieleczona ostra niewydolność oddechowa często prowadzi do zgonu. Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS – acute respiratory distress syndrome) charakteryzuje się tym, że:

objawy pojawiają się w ciągu tygodnia od zachorowania,
badania RTG lub tomograficzne potwierdzają nieprawidłowości: obustronne zacienienia, niedodma lub zmiany guzowate,
gdy niewydolności oddechowej nie można w pełni wyjaśnić niewydolnością serca czy nadmiernym spożyciem płynów, wówczas konieczne jest potwierdzenie badaniem echokardiograficznym,
ARDS przyjmuje różne postaci – w zależności od utlenowania krwi tętniczej wyróżnia się ARDS:
- łagodny,
- umiarkowany,
- ciężki.

ARDS jest ciężką reakcją płuc na uszkodzenie. Charakteryzuje się zapaleniem miąższu płucnego prowadzącym do upośledzenia wymiany gazowej i uwalniania mediatorów zapalnych oraz hipoksemią. ARDS często doprowadza do zespołu niewydolności wielonarządowej (MODS – multiple organ dysfunction syndrome). Zazwyczaj wymaga zastosowania wentylacji mechanicznej i przyjęcia chorego na oddział intensywnej terapii.

Najczęstszą przyczyną zaburzeń oddechowych u chorych na ARDS jest bezpośrednie uszkodzenie płuc – zapalenie i aspiracja treści żołądkowej oraz sepsa pochodząca z jamy brzusznej. Inne przypadki, które odpowiedzialne są za powikłania płucne, to: lewokomorowa niewydolność serca, zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz bezpośrednie uszkodzenie płuc, urazy klatki piersiowej, stłuczenie płuca.

Przebieg ARDS

Choroba rozpoczyna się niekontrolowanym procesem zapalnym, następnie występuje uszkodzenie bariery pęcherzykowo-włośniczkowej i przesiąkanie bogatobiałkowego płynu i krwinek z naczyń do pęcherzyków płucnych. W fazie wysiękowej dochodzi do zapadania się i obrzęku pęcherzyków płucnych. Naciek zapalny niszczy przegrody pęcherzykowe, co prowadzi do zaburzenia wymiany gazowej i pogorszenia pracy płuc, co skutkuje niewydolnością oddechową oraz ostrym nadciśnieniem płucnym. W drugim lub trzecim tygodniu (faza proliferacyjna) zaczyna się tworzyć tkanka ziarninowa, natomiast ostatni etap to tzw. faza włóknienia, w której możliwa jest regeneracja zniszczonych komórek lub produkcja kolagenu przez fibroblasty.

Podsumowując, pod względem morfologicznym w ARDS można wyróżnić trzy fazy:

zapalną (wysiękową),
fibroproliferacyjną,
fazę zmian włóknistych w śródmiąższu i pęcherzykach.

Objawy

Charakterystycznymi objawami są:

duszność,
kaszel,
gorączka,
ból w klatce piersiowej,
krwioplucie,
objawy niedotlenienia (sinica, tachykardia, tachypnoë),
objawy choroby podstawowej (niedrożność górnych dróg oddechowych, obturacja oskrzeli, obrzęk płuc, naciek zapalny, niedodma, odma opłucnowa, płyn w jamie opłucnej itd.).

Leczenie

Niezbędne jest zapewnienie drożności dróg oddechowych, a w razie konieczności – intubacja lub wprowadzenie rurki ustno-gardłowej, konikotomia, tracheotomia.
Tlenoterapia w celu zwalczania hipoksemii.
Wentylacja mechaniczna płuc nieinwazyjna lub inwazyjna.
Leczenie farmakologiczne – np. leczenie przeciwdrobnoustrojowe w przypadku zakażeń. We wczesnej fazie umiarkowanego i ciężkiego ARDS sugeruje się stosowanie metyloprednizolonu.
Odbarczenie odmy opłucnowej, usunięcie płynu z jamy opłucnej.
Odżywianie: dieta zapobiegająca niedożywieniu ze zmniejszoną zawartością węglowodanów, aby ograniczyć wytwarzanie CO2.