Fizjologia snu i oddychanie podczas snu

Fizjologia snu i oddychanie podczas snu

Człowiek przesypia około 1/3 swojego życia. Warto więc zadbać o dobry i wartościowy sen, a także mieć świadomość, czym mogą skutkować zakłócenia z nim związane. Jednym z nich są zaburzenia oddychania. 

Sen jako stan fizjologiczny, odrębny od stanu czuwania, stanowi jedną z podstawowych potrzeb biologicznych człowieka. Pozbawienie go tej potrzeby nie jest obojętne dla zdrowia.

Sen to występujący okresowo i odwracalny fizjologiczny stan świadomości. Możliwość szybkiego powrotu do czuwania odróżnia sen od innych stanów, takich jak np.: śpiączka, anestezja (znieczulenie, „uśpienie” podczas zabiegu) lub hibernacja. Podczas snu aktywność kory mózgowej jest obniżona, a głęboki odpoczynek pozwala na regenerację i sprawność organizmu.

W czasie snu syntetyzowane są neuroprzekaźniki i uzupełnieniu ulegają rezerwy metaboliczne mózgu. Wydzielają się hormony, a procesy metaboliczne i immunologiczne ulegają regulacji. Dla większości narządów sen jest czasem odpoczynku. Sen i czuwanie są utrzymywane za pośrednictwem przekaźników synaptycznych takich jak: noradrenalina, serotonina, dopomina, acetylocholina, histamina, a także kwas gamma-aminomasłowy (GABA), glutaminiany, glicyna oraz hipokretyny (oreksyny). 

Struktura snu

Podczas snu cyklicznie występują dwie fazy:

1. nREM – (non rapid eye movements) – sen wolnofalowy stanowiący około 75–80 proc. snu – bez szybkich ruchów gałek ocznych. Według klasyfikacji American Academy of Sleep Medicine składa się z trzech stadiów:

    a) stadia N1 i N2 – sen płytki, drzemanie,

    b) stadium N3 – sen głęboki.

2. REM – (rapid eye movements) – sen z szybkimi ruchami gałek ocznych, czyli sen szybki lub paradoksalny. Aktywność kory mózgowej jest wysoka. W fazie REM występują marzenia senne, natomiast napięcie mięśni jest znacznie zmniejszone. 

Sen ma charakter uporządkowany, a jego fazy i stadia układają się w cykle trwające od 90 do 120 minut. W prawidłowych warunkach sen rozpoczyna się od stadium N1 nREM i stopniowo pogłębia się aż do stadium N3. Następnie dochodzi do nagłego spłycenia snu i przejścia w fazę REM. Z upływem nocy skraca się czas snu głębokiego, a wydłuża faza REM. Zachowanie prawidłowej architektury snu, a szczególnie obecność snu głębokiego i fazy REM, jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

W śnie głębokim dochodzi do zmniejszenia wentylacji minutowej. Ciśnienie parcjalne O2 w krwi tętniczej obniża się o 5–10 mm Hg, a ciśnienie parcjalne CO2 w krwi tętniczej wzrasta o 2–8 mm Hg.

W fazie REM oddychanie jest nieregularne, występują okresy przyśpieszonego lub zwolnionego oddychania. Mogą pojawić się również bezdechy pochodzenia centralnego trwające 10–20 s. Jednak fizjologiczne zmiany oddychania w fazach nREM i REM nie zakłócają prawidłowego funkcjonowania ustroju.

Klasyfikacja zaburzeń oddychania w czasie snu

Według American Academy of Sleep Medicine wyróżnia się:

  1. Obturacyjny bezdech senny 
    a) dorosłych,
    b) dzieci.

  2.  Centralny bezdech senny
    a) z oddechem Cheyne’a i Stokesa,
    b) związany z innymi chorobami bez oddechu Cheyne’a i Stokesa,
    c) związany z oddychaniem okresowym na dużej wysokości,
    d) wtórny do przyjmowanych leków/substancji,
    e) pierwotny,
    f) pierwotny niemowląt oraz wcześniaków,
    g) w trakcie leczenia stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych.

  3. Zespoły hipowentylacji i hipoksemii w czasie snu
    a) zespół hipowentylacji (spłycenie oddechu) otyłych,
    b) zespół wrodzonej ośrodkowej hipowentylacji o późnym początku związana z zaburzeniami podwzgórza
    c) idiopatyczna ośrodkowa hipowentylacja pęcherzykowa,
    d) hipowentylacja w czasie snu wtórna do przyjmowanych leków/innych substancji,
    e) hipowentylacja w czasie snu związana z innymi chorobami.

  4. Hipoksemia (niedotlenienie) podczas snu

Opracowała Agata Majcher

Źródło: 

Choroby układu oddechowego [w:] „Medycyna praktyczna”; redaktorzy działu: E. Niżankowska-Moglinicka; R. Krenke; F. Mejza