Pallad

Pallad jest bardzo rzadko występującym pierwiastkiem – najczęściej spotkać go można z rudą platyny. Ten srebrzystoszary metal z grupy platynowców odznacza się dużą plastycznością i odpornością na korozję. Z wyglądu bardzo przypomina platynę, jednak jest w porównaniu z nią dużo lżejszy, twardszy, tańszy i bielszy. W połączeniu ze złotem tworzy „białe złoto”, używane do wyrobu biżuterii.

Pallad wykorzystuje się także w stomatologii – dodaje się go do stopów, z których wykonuje się narzędzia chirurgiczne, korony i mostki. Dzięki swoim radioaktywnym właściwościom (izotop palladium-103) jest również wykorzystywany w onkologii.

Pallad, np. w porównaniu ze srebrem, jest tanim metalem, dlatego znalazł zastosowanie w kilku gałęziach przemysłu. Niekiedy zastępuje także w biżuterii droższe kruszce: złoto i platynę.

Pallad jest wyjątkowym metalem pod względem właściwości fizykochemicznych. Ma wysoką temperaturę topnienia oraz unikatowe właściwości katalityczne. Największe ilości palladu wykorzystuje branża motoryzacyjna oraz przemysł elektroniczny, ponad połowa (nawet do 85 proc.) jego produkcji wykorzystywana jest do wytwarzania katalizatorów spalinowych w samochodach – wątek ten rozwinę w dalszej części artykułu.

Podobnie jak platyna, pallad nie ulega utlenianiu oraz nie działają na niego klasyczne kwasy. Pallad rozpuścić jest w stanie tzw. woda królewska, czyli mieszanina stężonych silnych kwasów, azotowego i solnego .

Pallad droższy od złota?

Ostatnio giełdy zanotowały wysoki wzrost akcji palladu – od trzeciego kwartału 2005 roku pallad notuje trend wzrostowy. Znany portal o gospodarce i finansach Money.pl donosi, że pallad ma realną szansę zostać nowym „królem metali” – zostawia złoto daleko w tyle. O co tu chodzi?

W 2019 r. pallad na giełdach całego świata wyceniany był wyżej niż złoto i nie jest to jednorazowa spekulacja czy przypadkowe zainteresowanie się tym metalem. Prognozy na najbliższe lata przewidują dalszy wzrost ceny palladu. Popyt na pallad związany jest (póki co) ze zwiększonym zapotrzebowaniem na samochody benzynowe, w których do konstrukcji katalizatorów spalin używany jest ten pierwiastek. Taka tendencja prawdopodobnie utrzyma się tak długo, dopóki na prawdziwym topie nie będą samochody elektryczne.

Alergie na pallad

Pallad i jego sole wykazują działanie alergenne, przy czym często wrażliwości na pallad towarzyszy także uczulenie na nikiel. Wiele soli palladu wykazuje działanie drażniące oczy i ludzką skórę. Pallad (poza niklem) jest najsilniejszym alergenem wśród metali – według niektórych badaczy szczególnie łatwo alergizuje błonę śluzową jamy ustnej.

Studium przypadku

U 71-letniej kobiety, od wielu lat nie noszącej żadnej biżuterii, pojawiły się na twarzy silnie swędzące obrzęki i rumienie, których nie dało się w żaden sposób wyleczyć żadnymi maściami z kortykosteroidami. Kiedy leczenie nie dawało pożądanych skutków, wykonano u kobiety testy płatkowe z chlorkiem palladu. >Uzyskano wynik dodatni. Okazało się, że pani uczulona jest na pallad. Na inne alergeny, na przykład nikiel, nie była uczulona. W toku dalszych badań wyszło na jaw, że protezy stomatologiczne chorej zawierały pallad. Co ciekawe, zmiany zniknęły i nigdy nie powróciły, gdy kobieta zaprzestała używania palladowej protezy. W momencie, w którym kobieta z ciekawości, jednorazowo założyła dawną protezę, już następnego dnia pojawiły się wykwity skórne –jednak zmiany szybko się cofnęły, gdy chora zdjęła protezę.

Wnioski

Pallad ze stopu protezy uwalniał się do ustroju kobiety, a następnie gromadził wewnątrz makrofagów i w tej postaci wywoływał stan zapalny.

Jeśli ktoś uskarża się na silne reakcje alergiczne, powinien zwrócić uwagę na noszoną biżuterię lub inne metalowe elementy o medycznym przeznaczeniu, gdyż wiele ludzi może być uczulonych na pallad lub jego stopy. W przypadku stwierdzenia takiego uczulenia, objawy znikają praktycznie po wyeliminowaniu „agresora”.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

www.mp.pl Pallad;

www.money.pl, Pallad królem metali. Zostawia złoto daleko w tyle.

Sezon na pallad , Maksymowicz A., Przegląd Geologiczny, 2020.