Agata Majcher

Łuszczyca – co o niej warto wiedzieć

Łuszczyca to przewlekła, nawracająca, niezakaźna choroba skóry, przybierająca różne formy i stopnie nasilenia. W przebiegu tej choroby komórki skóry dzielą się i dojrzewają zbyt szybko, co prowadzi do powstawania czerwonych, łuszczących się plam na skórze. Szacuje się, że na świecie łuszczyca dotyka około 2–3 proc. populacji. Za czynniki ryzyka rozwoju łuszczycy uważa się predyspozycje genetyczne (w rodzinie ktoś choruje lub chorował), urazy, infekcje (szczególnie gardła i migdałków), stres, zażywanie niektórych leków, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, otyłość, gluten i warzywa psiankowate w diecie, inne współwystępujące choroby autoimmunologiczne.

Przyczyny łuszczycy

Choć dokładna przyczyna łuszczycy nie jest do końca poznana, istnieją pewne czynniki mające wpływ na rozwój tej choroby. Mogą to być czynniki immunologiczne, genetyczne i środowiskowe.

Czynniki immunologiczne – odgrywają kluczową rolę w rozwoju łuszczycy. Zaburzenia w działaniu komórek Langerhansa oraz hiperaktywność limfocytów T, szczególnie subpopulacji Th1 i Th17, mają znaczący wpływ na przebieg omawianej choroby. Te nieprawidłowości prowadzą do przewlekłego stanu zapalnego oraz do zwiększonej produkcji komórek skóry. Skutkiem są charakterystyczne dla łuszczycy czerwone, łuszczące się plamy na skórze. Komórki Th1 wydzielają cytokiny prozapalne, w tym interferon gamma (IFN-γ), które intensyfikują reakcje zapalne, zaś Th17 są źródłem interleukiny 17 (IL-17) – kolejnym czynnikiem zwiększającym procesy zapalne.
Czynniki genetyczne, takie jak polimorfizm genu HLA-Cw6, są istotne w kontekście rozwoju łuszczycy. Gen HLA-Cw6 należy do kompleksu HLA (Human Leukocyte Antigen), który ma zasadnicze znaczenie dla powstania reakcji immunologicznych organizmu. Geny HLA kodują białka, które prezentują fragmenty białek (antygeny) komórkom układu odpornościowego. Dzięki temu limfocyty T mogą rozpoznawać i reagować na obecność patogenów, takich jak bakterie, wirusy oraz inne obce ciała. Polimorfizm genu HLA-Cw6 koreluje z podwyższonym ryzykiem wystąpienia łuszczycy. Osoby posiadające jego pewne warianty są bardziej narażone na jej rozwój. Obecność tego genu nie jest równoznaczna z zachorowaniem na łuszczycę, podobnie jak jego brak nie eliminuje możliwości jej wystąpienia. Jest to jeden z wielu elementów mających wpływ zwiększający prawdopodobieństwo rozwoju omawianej choroby. Ryzyko zachorowania na łuszczycę u dzieci zdrowych rodziców wynosi 1–2 proc. Gdy jednak na łuszczycę choruje jeden z rodziców, prawdopodobieństwo to wzrasta do 10–20 proc., a w przypadku, gdy oboje rodzice są chorzy, ryzyko to może sięgać od 50 do 70 proc.
Czynniki środowiskowe są kluczowymi elementami, mogącymi wpływać na rozwój łuszczycy. Do najczęstszych należą:

infekcje, szczególnie wywołane przez bakterie Streptococcus pyogenes, mogą prowadzić do pojawienia się lub nasilenia objawów łuszczycy. Wpływ streptokoków na łuszczycę jest najbardziej widoczny w przypadku odmiany łuszczycy zwanej łuszczycą krostkową, która może rozwijać się nagle po infekcji streptokokowej, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Infekcje gardła wywołane przez te bakterie są dobrze znanym czynnikiem wyzwalającym łuszczycę u osób, które mają genetyczną predyspozycję do rozwoju tej choroby;
niektóre leki znane są z tego, że nasilają objawy łuszczycy, wśród nich wymienia się np. hydroksychlorochinę, niesteroidowe leki przeciwzapalne, beta-blokery, inhibitory ACE, leki przeciwmalaryczne;
stres może być potężnym wyzwalaczem nasilającym objawy łuszczycy
mechanizmy łączące stres z łuszczycą są złożone i mogą obejmować zarówno czynniki immunologiczne, jak i hormonalne
używki: palenie tytoniu – związki chemiczne w dymie tytoniowym prowadzą do stanów zapalnych i osłabienia układu immunologicznego. Podobnie nadmiernie spożywany alkohol może prowadzić do nasilenia się objawów łuszczycy poprzez wpływ na układ immunologiczny i przyczynianie się do stanów zapalnych w organizmie.
hormony, ciąża i poród – zmiany hormonalne i immunologiczne związane z ciążą i porodem mogą wpływać na przebieg łuszczycy – u niektórych kobiet objawy mogą ulec poprawie, podczas gdy u innych mogą się nasilić;
menopauza – podobnie jak w przypadku ciąży i porodu, zmiany hormonalne występujące podczas menopauzy mogą wpływać na przebieg łuszczycy. Każdy z powyższych czynników, samodzielnie jak i w połączeniu, może mieć wpływ na to, jak rozwija się choroba, jak silne są objawy i jaki jest jej przebieg. Trzymanie w ryzach wszystkich elementów środowiskowych może bardzo wspomóc leczenie.

Objawy łuszczycy

Objawy mogą być różnorodne i zależne od typu łuszczycy, ale najczęściej są to:

czerwone, podniesione plamy skóry pokryte białymi lub srebrzystymi łuskami;
swędzenie, pieczenie lub ból;
pękające i krwawiące skórki;
zmiany na paznokciach, takie jak: zagłębienia, przebarwienia lub oddzielanie się paznokcia od łożyska paznokciowego.

Odmiany łuszczycy

Łuszczyca zwyczajna, plackowata jest najczęstszą formą łuszczycy. Występuje wśród 90 proc. przypadków. Objawia się występowaniem na skórze czerwonych placków pokrytych srebrzysto-białymi łuskami. Plamy te są zwykle suche, mogą swędzieć lub boleć. Najczęściej zmiany dotykają łokci, kolan, owłosionej skóry głowy, dolnej części pleców i twarzy.
Łuszczyca krostkowa to rzadsza postać choroby. Charakteryzuje się czerwonymi, wysypkowymi plamami (lub plackami), pokrytymi małymi, żółtawymi krostami. Mogą występować na dowolnej części ciała, ale najczęściej spotyka się je na dłoniach i stopach. Ta forma łuszczycy może być szczególnie bolesna i powodować zmiany w kształcie i strukturze paznokci.
Łuszczyca stawowa (łuszczycowe zapalenie stawów) to forma łuszczycy wpływająca na stawy, prowadząc do objawów podobnych do tych, które występują w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów. Jej objawy to: ból, obrzęk i utrata funkcji stawów. Może dotykać każdego stawu w organizmie i często występuje wspólnie z innymi formami łuszczycy. Leczenie obejmuje zarówno leczenie objawów skórnych, jak i zapalnych.

Leczenie łuszczycy

Leczenie łuszczycy wymaga zastosowania różnych strategii terapeutycznych. Konwencjonalne podejście do leczenia łuszczycy polega na smarowaniu kremami na bazie przeciwzapalnych kortykosteroidów lub retinoidów (chemicznych pochodnych witaminy A, regulujących wzrost komórek), podawanych razem lub oddzielnie. Kremy, poza wątpliwą skutecznością, nie mogą być stosowane przez dłuższy czas, z uwagi na ryzyko wystąpienia skutków ubocznych (odbarwienie skóry, podrażnienia, wysuszenie, miejscowe ścieńczenie naskórka). Co do leków doustnych „pierwszego wyboru”, ich niepożądane skutki mogą być gorsze od samej łuszczycy. Chodzi o immunosupresanty, takie jak metotreksat czy cyklosporyna, które mają na celu zmniejszenie aktywności systemu immunologicznego lub zmodyfikowanie reakcji immunologicznych. Tego typu leki są więc przeznaczone na krótki okres leczenia, ponieważ wywołane szkody w organizmie mogą być poważne (pogorszenie funkcji wątroby, nerek, zwiększone ryzyko infekcji czy inne).

Dieta przy łuszczycy

Wiele badań wykazało, że u osób chorujących na łuszczycę występuje większe ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane lub na autoimmunologiczną chorobę tarczycy. Większość komplikacji, jakich doświadczają chorzy, ma wspólny mianownik – w 90 proc. przypadków dochodzi do innych chorób autoimmunologicznych, które mogą współwystępować razem z łuszczycą.

Zbawienny wpływ ma zmiana sposobu odżywiania – wyraźne zmniejszanie się objawów łuszczycy obserwuje się po wprowadzeniu diety bezglutenowej. Nierzadko zdarza się, że pacjenci z łuszczycą cierpią też na nietolerancję glutenu. Gluten zwiększa przepuszczalność jelita cienkiego, wywołując reakcję immunologiczną, będącą przyczyną łuszczycy. Dobra wiadomość jest taka, że przejście na dietę bezglutenową zmniejsza objawy łuszczycy o 50 proc., co oznacza mniej zmian skórnych, mniej swędzenia, mniejszy dyskomfort i przede wszystkim brak skutków ubocznych. Dla chorych na łuszczycę drugim po glutenie składnikiem powodującym największe szkody jest grupa warzyw psiankowatych, do której należą pomidory, ziemniaki, papryka czy bakłażan. Wykluczenie glutenu i warzyw psiankowatych wydaje się być wystarczające dla większości osób dotkniętych łuszczycą.

Terapie łuszczycy

Osoby zmagające się z łuszczycą mogą znacznie poprawić jakość życia i zminimalizować objawy nie tylko wewnętrznie, regulując swoją dietę, ale również zewnętrznie, poprzez nakładanie na skórę odpowiednich preparatów o określonych składnikach aktywnych. Regularne nawilżanie skóry to podstawa – złagodzi suchość, zminimalizuje swędzenie i łuszczenie. Emolienty (kremy nawilżające, balsamy czy maści) mogą zmniejszyć nasilenie objawów, działając zmiękczająco i wygładzająco na skórę, zapobiegając utracie wody, a także tworząc barierę ochronną, która pomaga chronić skórę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, takich jak detergenty czy inne substancje drażniące.

Fototerapia

Fototerapia to jedna z metod leczenia łuszczycy, a podstawą tej strategii terapeutycznej jest ekspozycja skóry na światło UV. Technika ta jest często wykorzystywana w przypadkach, gdy łuszczyca jest umiarkowana lub ciężka i nie reaguje na leczenie miejscowe. Fototerapia może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi lekami i terapiami. W fototerapii w celu leczenia łuszczycy najczęściej wykorzystuje się promieniowanie ultrafioletowe typu B (UVB). Mocniejszą formą fototerapii, zarezerwowaną dla najcięższych przypadków łuszczycy, jest PUVA (Psoralen plus UVA), czyli ekspozycja na światło ultrafioletowe A (UVA) z jednoczesnym przyjmowaniem psoralenu.

Fitoterapia

Dziegieć to naturalna substancja uzyskiwana w procesie destylacji gałęzi, kory i drewna z drzew leczniczych. Dziegieć posiada właściwości złuszczające i oczyszczające. Jest składnikiem aktywnym, wykorzystywanym w produktach pielęgnacyjnych dedykowanych osobom borykającym się z łuszczycą. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, co pomaga w leczeniu stanów zapalnych skóry. Dziegieć może pomóc w zmniejszeniu swędzenia, zaczerwienienia i łuszczenia się skóry.
Siarka jest naturalnym minerałem o właściwościach antybakteryjnych i przeciwgrzybiczych. Może pomóc w redukcji łojotoku i usunięciu martwych komórek skóry. Ponadto siarka jest składnikiem wielu kremów, mydeł i szamponów przeciwłupieżowych.
Preparaty keratolityczne – ich zadaniem jest złuszczanie martwych komórek skóry zrogowaciałego naskórka. Przykłady substancji keratolitycznych to kwas salicylowy i kwas mlekowy.

To warto wypróbować: oleje: rycynowy, z nasion konopi siewnych, z nasion czarnej porzeczki, ze słodkich migdałów, słonecznikowy, siarczan magnezu, pantenol, argininę, bisabolol, ekstrakty z nagietka lekarskiego, sproszkowany sok z liści aloesu, olejek z mięty pieprzowej.

Wymienione substancje znane są ze swoich właściwości łagodzących, nawilżających i leczniczych, które mogą przynieść ulgę w objawach łuszczycy, takich jak: swędzenie, zaczerwienienie i łuszczenie się skóry.