Roztrzeplin wiechowaty (zawstydlina) – w praktycznej terapii i kosmetyce

Roztrzeplin wiechowaty (zawstydlina) – w praktycznej terapii i kosmetyce

Roztrzeplin wiechowaty (dawniej w Polsce określana również jako: „pawlina“, „zawstydlina“, „pawlinka“, „mydleniec“) – Koelreuteria paniculata Laxmann jest drzewem dorastającym w Europie do 7–8 m wys. Należy do rodziny mydleńcowatych Sapindaceae. Pochodzi z Azji Wschodniej, gdzie dorasta do kilkunastu metrów wysokości.

W Południowej Europie sadzony jest jako drzewo ozdobne. W Polsce rzadziej spotykany, może nie przetrwać zimy, choć powszechnie uważa się, że jest mrozoodpornym drzewem. Często widywałem roztrzeplin w Bułgarii i Rumunii. Liście pierzaste, do 40 cm długości, złożone z 7–15 listków o długości 3–8 cm, brzegiem głęboko ząbkowanych. Jesienią stają się żółte i pomarańczowe. Kwiaty zaś są żółte, wonne, przywabiające liczne owady, 4-płatkowe. Owoce kapsułkowate, zielone, później brązowe, z kulistymi nasionami (miechowata torebka 3-komorowa). Owoce podobnego kształtu do tych, które występują u miechunki – bardzo charakterystyczne.

Surowcem zielarskim są nasiona – Semen, całe owoce pawliny – Fructus, liście – Folium, gałązki – Frondes i kora – Cortex Koelreuteriae. Nasiona prażone są jadalne. Pozostałe surowce wymagają precyzyjnego dawkowania.

Przedawkowane przetwory powodują: nudności, pieniste wymioty, biegunki, podrażnienie i stan zapalny przewodu pokarmowego oraz układu moczowego, hemoglobinurię, białkomocz, bóle i zawroty głowy, drgawki, hemolizę (rozpad krwinek).

Wszystkie surowce pozyskane z pawliny zawierają: saponiny, flawonoidy, fenolokwasy, fitosterole, myoinozytol, cyjanolipidy.

Wodno-alkoholowe wyciągi z kory, nasion surowych, całych owoców i gałązek mają właściwości: owadobójcze (insektocyd), przeciwgrzybicze (fungistatyk), bakteriobójcze i zabójcze dla mięczaków (muloskocyd). Istnieje możliwość wykorzystania wyciągów w ogrodnictwie jako alternatywy dla syntetycznych pestycydów.

Odwar z kory i gałązek działa: wykrztuśnie, sekretolitycznie i mukolitycznie. Degraduje biofilmy bakteryjno-grzybicze w jamach i przewodach naszego ciała, co może być wykorzystane w leczeniu infekcji układów: moczowego, rozrodczego, pokarmowego i oddechowego. Pod wpływem saponin cytolizie ulegają komórki bakterii, grzybów i pierwotniaków. W bazach naukowych znajdziemy bez problemu prace na temat właściwości pierwotniakobójczych wyciągów z Koelreuteria wobec Plasmodium czy Leishmania. Opublikowano również prace na temat działania antynowotworowego wyciągów z Koelreuteria.

Koelreuteria należy do depurativa (saponinowych), czyli surowców „czyszczących krew”, odtruwających, wzmagających wydalanie z organizmów zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Jest to silny środek moczopędny. Hamuje wchłanianie cholesterolu z jelit do krwi. Stąd wywiera wpływ hipocholesterolemiczny. Reguluje wypróżnienia, znosi skurcze jelit, usuwa stany zapalne. W okładach odwar z: owoców, gałązek, kory i liści likwiduje obrzęki i stany zapalne skóry oraz tkanek podskórnych, np. wokół stawów. Przyspiesza ustępowanie krwiaków i wysięków.

Odwar wspaniale oczyszcza skórę, zmiękcza ją, rozjaśnia cerę, zmniejsza łojotok, ogranicza powstawanie zaskórników. Wspomaga leczenie: trądzików, wyprysków i atopowego zapalenia skóry. Przyspiesza procesy usuwania martwego i zrogowaciałego naskórka oraz przebarwień wątrobowych i z nadczynności melanocytów. Proste żele i kremy lekkie z dodatkiem odwaru z Koelreuteria polecam w pielęgnowaniu skóry trądzikowej, łuszczycowej i z atopowym zapaleniem skóry. Okłady z odwaru są pomocne w leczeniu ran suchych i zanieczyszczonych. Szampony z dodatkiem odwaru 2–3 proc. polecam do mycia włosów łojotokowych i z łupieżem.

Wodne wyciągi z Koelreuteria mają właściwości mydła. Stąd nadają się do zmywania innych roślin z kurzu i szkodników, ponadto do płukania włosów w razie łupieżu, w przebiegu chorób mikologicznych skóry owłosionej, a także przy łojotoku skóry owłosionej.

W ginekologii odwar jest przydatny do nasiadówek i irygacji, przy zakażeniach: bakteryjno-grzybiczych, wirusowych, stanach zapalnych, świądzie, wypryskach, krostkach, upławach, biofilmach infekcyjnych. Ponadto po porodzie, przy zakażonych ranach chirurgicznych z dużą ilością wydzieliny ropno-surowiczej trudno zmywalnej, ale i obfitym pokryciu zaschniętą krwią i limfą oraz martwym naskórkiem, strupami zanieczyszczonymi itd.

Odwar stosuje się również do płukania jamy ustnej i gardła w przebiegu zakażeń, przy nalocie bakteryjno-grzybiczym, nieprzyjemnym zapachu z ust, zmianach ropnych dziąseł, w celach profilaktycznych dla przeciwdziałania powstawaniu osadu nazębnego i kamienia, ponadto po usunięciu zęba.

Gaziki zmoczone w odwarze leczą stany zapalne spojówek i brzegów powiek, usuwają zanieczyszczenia (odwar ma właściwości powierzchniowo czynne), szczególnie przy wydzielinie ropnej w przebiegu infekcji. Do płukania przewodów słuchowych i przemywania małżowin usznych przy wypryskach, zanieczyszczeniach, nadmiarze woszczku, w celu zapobiegania tworzeniu korka woszczynowego. Odwar 2-proc. z Koelreuteria można zmieszać z gliceryną i olejkiem kamforowym (w równych częściach) i wprowadzać do przewodów usznych przy stanach zapalnych, bólu oraz przed płukaniem uszu w celu usunięcia woszczku/korka woszczynowego.

Zastosowanie doustne: zakażenia i stany zapalne układu oddechowego, zapalenie zatok, ostry nieżyt nosa, uporczywy kaszel, zaflegmienie; zakażenia grzybicze jelit; zakażenia układu moczowego, kamica moczowa, stany nieżytowe cewki, moczowodów i pęcherza moczowego; ropomocz; upławy cuchnące; stany zapalne jajowodów, macicy i pochwy. Hipercholesterolemia, cukrzyca. Nowotwory. Choroby wywołane przez pierwotniaki (najlepiej łączyć: ze zdrojówką, z berberysem, chinowcem, mahonią lub granatowcem).

Przeciwwskazania: krwawa biegunka, krwiomocz, ostre zapalenie żołądka, ostre zapalenie wątroby, ciąża, laktacja (za wyjątkiem zewnętrznego stosowania).

Działanie uboczne przy wysokich dawkach: nudności, rozwolnienie, bóle brzucha.

Preparaty i posologia

1. Napar: 2 g suchych lub 4 g świeżych kwiatów, pączków, niedojrzałych rozdrobnionych owoców lub liści zalać 200 ml wrzącej wody, przykryć, parzyć 20 min, przecedzić. Pić 2–3 razy dziennie po 100 ml. Przy chorobach układu oddechowego co 2 godziny 1 łyżkę naparu (łącznie dziennie max. 100–120 ml). Stosować do: przemywania skóry, okładów, płukanek, irygacji itd.

2. Odwar: 2 g suchych lub 4 g świeżych kwiatów, pączków, niedojrzałych rozdrobnionych owoców lub liści albo kory czy gałązek zalać 200 ml zimnej wody, doprowadzić powoli do wrzenia, zagotowania. Gotować 20 min, odstawić na 30 min, przecedzić. Zmierzyć objętość odwaru w cylindrze, obliczyć brakującą ilość wody. Taką ilością brakującą wody wypłukać wygotowany surowiec, dolać do odwaru. Pić 2–3 razy dziennie po 50–80 ml. Przy chorobach układu oddechowego co 2 godziny 1 łyżkę naparu (łącznie dziennie max. 100 ml). Stosować do: przemywania skóry, okładów, płukanek, irygacji itd.

3. Nalewka: 100 g świeżego lub suchego surowca rozdrobnionego zalać 1000 ml alkoholu 30–40-proc., odstawić na minimum 1 tydzień w celu maceracji, w szczelnym słoju. Zażywać 2–3–5 ml 2–4 razy dziennie po uprzednim wymieszaniu z wodą. 1 łyżka nalewki na 50–100 ml wody – do: okładów, płukanek, przemywania.

4. Syrop roztrzeplinowy: 100 ml nalewki wymieszać z 100 ml miodu lub melasy, zażywać po 1 łyżce kilka razy dziennie przy kaszlu i katarze.

5. Maści (np.: arnikowa, nostrzykowa, ruszczykowa, psiankowa), pasta cynkowa, cynkowo-salicylowa, maść allantoinowa, żele – z dodatkiem odwaru, nalewki roztrzeplinowej (udział 10–15 proc.) przy: atopowym zapaleniu skóry, skórze zaskórnikowej, łojotokowej, zrogowaciałej, z wypryskami. Mogą być również maści, żele bez innych dodatków zawierające wyłącznie wyciągi z Koelreuteria.

6. Globulki, czopki dopochwowe, doodbytnicze powinny zawierać 500 mg gęstawego wyciągu z Koelreuteria (po odparowaniu nalewki 1:1) na 2–2,5 g vehiculum (masło kakaowe, shea itd.).

dr H. Różański

Inne wpisy w tej kategorii

Teoria pięciu przemian wu xing według Tradycyjnej Medycyny Chińskiej

2024-11-28

Teoria pięciu przemian wu xing według Tradycyjnej Medycyny Chińskiej

Tradycyjna Medycyna Chińska (TCM) to starożytny system medyczny, koncepcja zdrowia rozwijana przez Chińczyków od kilku tysiącleci. Obecnie nadal jest jednym z bardziej respektowanych na całym świ [...]

Czytaj dalej

Ćwiczenia dla seniorów wpływające na poprawę zdrowia fizycznego i psychicznego

2024-11-21

Ćwiczenia dla seniorów wpływające na poprawę zdrowia fizycznego i psychicznego

Ćwiczenia mają wpływ na poprawę sprawności ciała, podniesienie odporności organizmu, zapewniają dobry humor i są świetnym zastrzykiem energii na cały dzień. Jakie ćwiczenia warto wykonywać?

Czytaj dalej

Boczniak ostrygowaty – grzyb zimowy, smaczny i zdrowy

2024-11-20

Boczniak ostrygowaty – grzyb zimowy, smaczny i zdrowy

W lasach czy w parkach, przy drogach, na ściętych pniach drzew liściastych spotkać można grupę zimowych i bardzo smacznych grzybów, znanych jako boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus). Owocni [...]

Czytaj dalej

Jak zachować równowagę kwasowo-zasadową organizmu?

2024-11-19

Jak zachować równowagę kwasowo-zasadową organizmu?

Aby zachować równowagę wewnętrznego środowiska ludzkiego organizmu, czyli homeostazę, istotne jest zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej (RKZ). Sprawdź jak to zrobić.

Czytaj dalej

Deprywacja snu oraz zaburzenia rytmu okołodobowego jako główny winowajca chorób

2024-11-14

Deprywacja snu oraz zaburzenia rytmu okołodobowego jako główny winowajca chorób

Głęboko w naszym mózgu, pomiędzy oczyma znajduje się zegar, który posiada niezwykłą zdolność synchronizowania organizmu ze środowiskiem zewnętrznym. Zegar ten nazywany jest jądrem nadskrzyżowa [...]

Czytaj dalej

Ruch to zdrowie

2024-11-06

Ruch to zdrowie

Regularna aktywność fizyczna stanowi istotną podstawę harmonijnego życia, wpływając korzystnie na nasze zdrowie i samopoczucie. Stare przysłowie głosi: „w zdrowym ciele zdrowy duch” i chociaż pre [...]

Czytaj dalej