Kiedy ostatnio diagnozowałeś swoją tarczycę?

Kiedy ostatnio diagnozowałeś swoją tarczycę?


Tarczyca to niewielkich rozmiarów nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego o kształcie przypominającym motyla z rozpostartymi skrzydłami. Odpowiada za produkcję bardzo ważnych hormonów regulujących pracę całego ustroju. Mimo iż jest to mały organ, jego niedoczynność lub nadczynność potrafi nieźle namieszać w naszych organizmach.

Wiele objawów może świadczyć o niedomaganiu tego gruczołu, dlatego warto na poważnie przyjrzeć się sobie i zastanowić się, czy np. permanentne zmęczenie lub wypadanie włosów nie ma podłoża tarczycowego. Kliniczne objawy i przyczyny osłabionej (lub chorej) tarczycy znajdziecie Państwo na końcu artykułu. Wraz z inwentaryzacją objawów sugerujących niedomaganie tego narządu powinno się wykonać pakiet badań kontrolnych, a jakich – o tym w niniejszym artykule.


Rozmiary i umiejscowienie tarczycy


Tarczyca umiejscowiona jest w przednio-dolnej części szyi i przylega do tchawicy, tuż poniżej krtani. Jest zbudowana z dwóch płatów bocznych oraz z cieśni (cieśń to wąski pas łączący płaty tarczycy pośrodku na poziomie 2. i 3. chrząstki tchawicy).


U dorosłych osób prawidłowa masa tarczycy wynosi od ok. 15 do 25 g, a całkowita objętość nie przekracza 18–20 ml u kobiet i 25 ml u mężczyzn. Na podstawie badania USG można stwierdzić wymiary tarczycy, prawidłowe wynoszą 20 × 20 × 70 mm. Zdarza się, że tarczyca jest zbyt mała. Czy to jest powód do niepokoju? Według opinii endokrynologów – jeśli w badaniu obrazowym tarczyca jest zbyt mała, ale hormon TSH jest w normie, a ponadto pacjent nie zgłasza typowych objawów wskazujących na niedoczynność, nie powinno być powodu do niepokoju. Inaczej jest w przypadku powiększonej tarczycy (nazywanej także wolem tarczycowym) dającym uczucie jakby kamień utknął w przełyku, bywają też problemy z przełykaniem i/lub oddychaniem. Powiększony gruczoł tarczycy często świadczy o  chorobie tarczycy, niedoborze jodu albo o nadmiarze toksyn.


Budowa tarczycy


Tarczyca to bardzo bogato ukrwiony gruczoł. Jest zbudowana z komórek pęcherzykowych wydzielających hormony: tyroksynę (T4) i trijodotyroninę (T3). Hormony te są magazynowane w obrębie pęcherzyków w połączeniu z tyreoglobuliną (Tg), zaś w przestrzeniach około- i międzypęcherzykowatych występują komórki C wydzielające kalcytoninę (hormon regulujący pracę przytarczyc).


Hormony odpowiedzialne za pracę tarczycy


Hormony tarczycy wywierają wielokierunkowy wpływ na czynność wszystkich tkanek organizmu. Są niezbędne do prawidłowego wzrostu i dojrzewania komórek, w tym szczególnie ośrodkowego układu nerwowego.


Hormony T4 i T3: działają stymulująco na metabolizm cholesterolu, pobudzają kurczliwość i pobudliwość włókien mięśniowych, wpływają na termogenezę, pobudzają syntezę białek, rozwój ośrodkowego układu nerwowego oraz czynność mięśnia sercowego. Tyroksyna (T4) i trijodotyronina (T3) jest pobudzana do pracy przez hormon przysadki mózgowej TSH (tyreotropinę). TSH z kolei jest pobudzane przez podwzgórzowy hormon uwalniający – TRH (thyrotropin releasing hormone). Kalcytonina wspomaga wbudowywanie wapnia w tkankę kostną.


Ważne


Prawidłowa synteza hormonów tarczycowych jest zależna od odpowiedniej podaży jodu w pokarmach, suplementacji i w powietrzu. Dostarczony do organizmu jod transportowany jest wraz z krwią w postaci jodku do tarczycy.

Diagnostyka laboratoryjna


Współczesna diagnostyka laboratoryjna ocenia czynności tarczycy na podstawie oznaczania z krwi stężenia TSH, wolnej tyroksyny (free T4–fT4) oraz wolnej trijodotyroniny (free T3 –fT3). Podstawowym testem diagnostycznym do rozpoznania zaburzeń tarczycy jest ocena stężenia TSH w surowicy.


Badanie laboratoryjne – oznaczenie stężenia TSH (tyreotropina)


TSH jest glikoproteiną – hormonem wydzielanym przez komórki tyreotropowe przedniego płata przysadki. Jego głównym zadaniem jest kontrola wzrostu komórek pęcherzykowych oraz synteza i uwalnianie hormonów tarczycy.


Wyniki badań


Przedział referencyjny stężenia TSH w osoczu wynosi od 0,3 do 4,2 IU/l. Jednak samo oznaczenie TSH nie odzwierciedla pełnego obrazu pracy tarczycy – TSH powinno być oznaczane razem z fT4.


TSH poniżej normy, możliwe przyczyny:


•    pierwotna nadczynność tarczycy,
•    choroby podwzgórza i przysadki,
•    ciężkie i przewlekłe choroby,
•    ostre zespoły psychiatryczne,
•    niedobory żywieniowe,
•    podeszły wiek,
•    stosowanie leków i hormonów, np.: amiodaronu, glikokortykoidów, fenytoiny, somatostatyny, dopaminy.

TSH powyżej normy, możliwe przyczyny:

•    pierwotna niedoczynność tarczycy,
•    gruczolak przysadki wydzielający tyreotropinę,
•    pierwotna niedoczynność kory nadnerczy,
•    marskość wątroby,
•    choroby psychiczne,
•    okres rekonwalescencji po ciężkich chorobach.


Badanie laboratoryjne – oznaczenie stężenia tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3)


W badaniach laboratoryjnych pracę tarczycy ocenia także stężenie frakcji wolnych hormonów tarczycy (fT3 oraz fT4). Badania fT3 i fT4 stanowią istotny element diagnostyczny w procesie rozpoznawania różnego typu zaburzeń pracy tarczycy. Wynik tego badania zawsze należy oceniać wraz z wynikiem TSH tyreotropina to hormon produkowany przez przysadkę mózgową, który odpowiada za kontrolowanie właściwej pracy tarczycy, a trijodotyronina to hormon tarczycy o działaniu ściśle związanym z tyroksyną.


Wyniki badań


Oznaczenie stężenia fT4 jest drugim istotnym badaniem wykonywanym w ocenie pracy tarczycy, zaraz po TSH.


Przedział referencyjny stężenia fT4 w osoczu wynosi od 0,85 do 1,7 ng/100 ml.
Wzrost stężenia fT4 towarzyszy nadczynności, a spadek niedoczynności tarczycy.


Przedział referencyjny stężenia fT3 w osoczu wynosi od 0,25 do 06 ng/100 ml.
Wzrost stężenia fT4 towarzyszy nadczynności, a spadek - niedoczynności tarczycy.


Kilkukrotne podwyższenie stężenia T3 wskazuje na nadczynność tarczycy.

Dobowa zbiórka moczu (joduria)


Nie jest to badanie wykonywane rutynowo, a szkoda, gdyż na podstawie badań z moczu można stwierdzić stężenie jodu.


Według WHO optymalne stężenie jodu w moczu wynosi od 100 do 299 µg/l.


Wynik prawidłowy to jod powyżej 100 µg/l:
•    łagodny niedobór jodu 50–99 µg/l,
•    umiarkowany niedobór jodu 20–49 µg/l,
•    ciężki niedobór jodu poniżej 20 µg/l.

Jak przeprowadzić dobową zbiórkę moczu

Mocz należy zbierać do suchego, czystego, wystarczająco dużego naczynia (ok. 2–2,5 l). Zbiórkę należy rozpocząć w godzinach porannych i zakończyć dnia następnego o tej samej porze.

– pierwszą poranną porcję moczu należy oddać do toalety,
– wszystkie kolejne porcje moczu zbierać do przygotowanego wcześniej naczynia,
– przez cały czas zbiórki pojemnik z moczem należy przechowywać w ciemnym i chłodnym miejscu,
– po zakończeniu zbiórki całość zebranego moczu zmierzyć i zapisać objętość (w mililitrach),
– mocz wymieszać i porcję 30–50 ml odlać do pojemnika do badania moczu i dostarczyć do laboratorium.

Badanie USG

Budowę i rozmiar tarczycy oraz przytarczyc można ocenić za pomocą badania USG, dzięki któremu da się wykryć zmiany w miąższu tarczycy, strukturę, położenie, jak również obliczyć jej rozmiar i objętość. USG tarczycy może wykryć torbiele i guzki tarczycy oraz wykazać nieprawidłowości w unaczynieniu lub zwapnienia.

Objawy mogące świadczyć o nadczynności tarczycy:

•    osłabienie,
•    tachykardia,
•    nadmierna potliwość,
•    nadwrażliwość na ciepło,
•    niezamierzony spadek masy ciała pomimo wzmożonego apetytu,
•    nadpobudliwość emocjonalna,
•    bezsenność,
•    biegunki.

Przyczyny mogące wywołać nadczynność tarczycy:

•    choroba Gravesa–Basedova,
•    choroba Plummera (gruczolak toksyczny),
•    przełom tarczycowy (nadczynność sprowokowana) – np.: zakażenie, podanie radiojodu, podanie kontrastu jodowego, chirurgiczny zabieg tarczycy, kwasica cukrzycowa, hipoglikemia, guz lub uraz,
•    gruczolak przysadki (nadmierne wydzielanie TSH).

Objawy mogące świadczyć o nieczynności tarczycy:

•    osłabienie,
•    spowolnienie,
•    senność,
•    nadwrażliwość na zimno,
•    przyrost masy ciała,
•    sucha, łuszcząca się skóra,
•    zaparcia,
•    zmatowienie i obniżenie głosu,
•    obrzęki twarzy i dłoni.

Przyczyny mogące wywołać nadczynność tarczycy:

•    uszkodzenie gruczołu tarczowego, zanik, stan po resekcji,
•    guzy przysadki, stany po operacji przysadki,
•    guzy,
•    urazy.

Opracowanie Agata Majcher

Inne wpisy w tej kategorii

Dbaj o swoją tarczycę

2024-10-04

Dbaj o swoją tarczycę

Zaburzenia funkcjonowania tarczycy mogą manifestować się na wiele sposobów. Objawy u jednych to tycie, u innych chudnięcie, mogą wystąpić problemy z koncentracją ale nie tylko. Sprawdź co jeszcze.

Czytaj dalej

Stadia choroby nowotworowej

2024-09-24

Stadia choroby nowotworowej

Wydzielenie poszczególnych stadiów tworzącego się niebezpieczeństwa daje bardzo wiele cennych wskazówek – zarówno jeśli chodzi o diagnozę, jak i wskazania do leczenia. Sprawdzamy?

Czytaj dalej

Sarkopenia – jak zapobiegać utracie masy i siły mięśni w starszym wieku

2024-09-20

Sarkopenia – jak zapobiegać utracie masy i siły mięśni w starszym wieku

Sarkopenia - choroba będąca jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności u seniorów. W jej przebiegu dochodzi do pogorszenia sprawności fizycznej, jak i do innych problemów. Sprawdź jak z nią walczyć!

Czytaj dalej

Jesień bez przeziębień - Jak wzmocnić organizm?

2024-09-10

Jesień bez przeziębień - Jak wzmocnić organizm?

Jesień najczęściej kojarzy się wszystkim z często występującymi infekcjami sezonowymi. Pociąganie nosem, kaszel, kichanie, bóle gardła wielu ludziom towarzyszą na co dzień. Z czego to wynika?

Czytaj dalej

Pies – przyjaciel i lekarz człowieka

2024-08-28

Pies – przyjaciel i lekarz człowieka

Wykorzystanie terapeutyczne psów mieści się w ramach zooterapii i jest jedną z jej dziedzin. Terapia z udziałem psa jest metodą wzmacniającą efektywność rehabilitacji. Ale nie tylko.

Czytaj dalej